andering gekomen. Je kon het al zien aan de architectuur: de nieuwe hoofdkantoren van ABN Amro en ING, bijvoorbeeld. Het straalde nogal wat arrogantie uit: kijk ons eens. Natuurlijk komt het door de logica van de markt dat die banken zich zo sterk zijn gaan manifesteren, maar het is ten koste gegaan van hun reputatie van betrouwbaarheid. Het vertrouwen is helemaal zoekgeraakt.’ Hebben de banken hun betrouwbaarheid opgeofferd aan de beurskoersen? ‘Ja, aan de aandeelhouderswaarde. Die oude bankiers vonden het maar niets wat Rijkman Groenink bij ABN Amro deed. Ze vonden hem een patser, die zich totaal niet gedroeg zoals een bankier zich volgens hen behoorde te gedragen. In dat opzicht hebben ze gelijk gekregen. Het verhaal van Groenink past perfect in het verhaal van de sociale crisis. Mijn beeld van de samenleving is dat je drie soorten logica hebt: logica van de markt, bestuurlijke logica en sociale logica. Het verkeer is daarvan een goed voorbeeld. De markt zorgt ervoor dat je niet de hele tijd in je auto zit en de regels zorgen ervoor dat je stopt en rechts houdt. Maar de belangrijkste factor die ervoor zorgt dat het in het verkeer goed loopt, is het fatsoen van de verkeersdeelnemers: niet voordringen, niet kleven en dergelijke. Dat is sociale logica. Het heeft met je waarden te maken.’ U stelt dat het vertrouwen van mensen onderling aan het afnemen is. Waar leidt dat toe? ‘We fixeren ons heel veel op economische grootheden – het bruto nationaal product en andere financiële waarden – en gaan voorbij aan de sociale crisis. Je merkt het aan de politiek. De traditionele partijen lijken gedecimeerd te worden omdat mensen nerveus zijn en niet meer weten wie waarvoor staat. De leiders raken hun verhaal kwijt. We gaan ons steeds meer de vraag stellen wie we als Nederlanders eigenlijk zijn en waar we voor staan. De gemeenschapszin neemt af, dat vertaalt zich ook in een organisatorisch verband. Deze samenleving is veel van haar pijlers kwijtgeraakt en het is nog niet duidelijk wat daarvoor in de plaats komt. We hebben de zuilenmaatschappij losgelaten – om allerlei goede redenen overigens – en ook de corporatistische samenleving. Vroeger bestond er het idee dat werkgever en werknemer onderdeel uitmaakten van hetzelfde lichaam. Die opvatting ging uit van een gedeeld bewww.orinformatie.nl Hoogleraar Arjo Klamer vraagt zich af of het instituut ondernemingsraad als zodanig houdbaar is. ‘Het gevaar dreigt dat de medezeggenschap te veel onderdeel wordt van het systeem en daarmee zijn authentieke karakter kwijtraakt.’ OR informatie 1/2 | januari/februari 2010 ■ 25 foto’s: Lonneke Stulen Pagina 24

Pagina 26

Voor magazines, online weekbladen en gebruiksaanwijzingen zie het Online Touch online publisher CMS systeem. Met de mogelijkheid voor een e-commerce shop in uw PDF-en.

OR informatie, januari/februari 2010 Lees publicatie 12Home