Eindelijk betere bescherming voor klokkenluider? Vogelvrij verklaard Doordat klokkenluiders misstanden aan het licht brengen verliezen ze vaak hun werk en inkomen. Kamerlid Ronald van Raak (SP) wil hen wettelijk beter beschermen met een ‘huis voor de klokkenluiders’. Een ethische bedrijfscultuur kan veel ellende voorkomen. Door Loek Kusiak Codes schieten tekort Rol voor Ombudsman Kritiek op initiatieven overheid ‘J e gaat geestelijk langs de afgrond en soms er overheen. Collega’s die vrienden waren, keerden me de rug toe en voor de werkgever ben ik een ongewenst element dat hij het liefst wil dumpen.’ Het zijn de woorden van een anonieme klokkenluider, werkzaam bij een middelgroot afvalverwerkend bedrijf waar tegen de regels is geknoeid met gevaarlijke stoffen en vervuilde grond. Ze zijn er bij tientallen, verhalen als deze, waarbij werknemers melding maken van bedreigingen voor de volksgezondheid, corruptie of fraude en daardoor niet zelden hun baan verliezen, pensioenschade oplopen en berooid achterblijven. Ronald van Raak, Tweede Kamerlid voor de Socialistische Partij, dient dit najaar een initiatiefwet in om klokkenluiders in Nederland eindelijk te beschermen. Nu worden ze nog vaak getreiterd. De geschiedenis van bekende klokkenluiders als Bos (bouwfraude), Schaap (onveiligheid reactor Petten) en Spijkers (ondeugdelijke mijnen krijgsmacht) laten volgens Van Raak zien dat mensen die misstanden melden, en dat niet anoniem doen, in ons land vogelvrij zijn. ‘Grote bedrijven en ook branches als de zorgsector en het onderwijs hebben wel spelregels en codes, zoals vertrouwenspersonen of een commissie integriteit om misstanden aan te melden, maar vaak is het vooral window dressing om aan het protocol te voldoen. Als puntje bij paaltje komt, zie je dat deze organisaties de eigen codes uit angst voor negatieve publiciteit en vervelende externe onderzoeken niet serieus nemen. Door deze doofpotcultuur raken klokkenluiders in een moreel dilemma. Ze willen hun eigen integriteit bewaren maar denken ook aan de toekomst van hun organisatie.’ Vaak zijn het de meest loyale werknemers, maar de werkgever erkent hun dilemma niet. ‘Het zogenaamde gebrek aan loyaliteit leidt dan ook vaak tot ontslag onder het mom van een arbeidsconflict. Of de klokkenluider krijgt een afkoopsom aangeboden om zijn mond te houden.’ Ombudsman Van Raak pleitte als Kamerlid in 2007 voor een onafhankelijk fonds dat moet voorkomen dat klokkenluiders door hoge juridische kosten in armoede vervallen De Kamer stemde ermee in, maar toenmalig minister Ter Horst beperkte de regeling tot ambtena12  OR informatie 11 | november 2011 ren en politieagenten. In het wetsvoorstel dat dit najaar naar de Kamer gaat, wil Van Raak regelen dat er er ook voor marktpartijen een regeling komt, een ‘huis voor klokkenluiders’. Dat moet ondergebracht worden bij de Nationale Ombudsman. ‘Want die is echt onafhankelijk en heeft veel vertrouwen’, aldus Van Raak. ‘Het “huis” moet dan ook een veilige plek zijn voor klokkenluiders, die hen beschermt tegen ontslag en die juridische en psychologische ondersteuning biedt.” Het wetsvoorstel van Van Raak, dat vrijwel zeker op een Kamermeerderheid kan rekenen, is een reactie op het voorstel van minister Donner (voorjaar 2011) voor een ‘verwijspunt’ waar klokkenluiders terecht kunnen voor informatie, advies en doorverwijzing naar instanties. Gerrit de Wit, voorzitter van de uit ervaringsdeskundigen bestaande Expertgroep Klokkenluiders, schiet Donners voorstel aan flarden: ‘Dat verwijspunt is een voorstel van niks. Het wordt geen onafhankelijk orgaan, maar een verlengstuk van de overheid dat verwijst naar bestaande overheidsdiensten.’ De Wit was twaalf jaar geleden zelf klokkenluider bij het ministerie van VROM, zijn voormalige werkgever. Hij bracht een fraudezaak naar buiten en verloor uiteindelijk zijn baan wegens ‘verstoorde arbeidsverhoudingen.’ Volgens De Wit voert een klokkenluider ‘een oorlog die uit wel tien veldslagen bestaat. Klokkenluiders moeten ook bij naam bekend zijn in verband met de validiteit van het onderzoek naar de misstand. Voor tipgevers die anoniem naar kliklijnen bellen heb je geen wettelijke bescherming nodig.’ Zeurkousen Misstanden bij de overheid die ambtenaren, politiepersoneel en defensiemedewerkers aanhangig maken, worden sinds 2002 onderzocht door het College Integriteit Overheid (CIO). In 2008 verscheen een vernietigend rapport over de werkwijze van het deze instelling. De commissie functioneert slecht. Van de 150 onderzochte zaken waren er slechts zes gedeeltelijk gegrond verklaard. Veel melders waren op bureaucratische gronden afgewezen, bijvoorbeeld omdat ze niet eerst de interne meldingsregeling van hun organisatie hadden gevolgd. Gerrit de @informatief www.orinformatie.nl Pagina 11

Pagina 13

Voor nieuwsbrieven, online onderwijsmagazines en nieuwsbrieven zie het Online Touch online publisher CMS systeem. Met de mogelijkheid voor een online winkel in uw weekbladen.

OR informatie, november 2011 Lees publicatie 10Home