de financiële crisis. Een van de conclusies was dat ‘controlerende accountants en de accountants - organisaties niet in staat zijn geweest om te waarschuwen dat het voortbestaan van bepaalde banken ernstig gevaar liep of dat er grote risico’s zaten in het financiële systeem.’ Vrijwel de hele Kamer is het zat dat accountants zich stelselmatig verschuilen achter het argument dat ondernemers jaarstukken opstellen, niet accountants. Als ze dat blijven doen, vinden heel wat Kamerleden, rijst onvermijdelijk de vraag waarom ze eigenlijk bestaan. Hun handtekening moet er gewoon borg voor staan dat een jaarrekening de gezondheid van een bedrijf eerlijk weergeeft. Witteboordencriminaliteit Ook de grootste sceptici zijn ervan overtuigd dat er ten langen leste iets aan het veranderen is. Wel verschillen ze van mening over de vraag of de oplossing wel ligt in meer toezicht op toezichthouders. De bekendste van deze sceptici is Pieter Lakeman, oprichter van de Stichting Onderzoek Bedrijfsinformatie (SOBI). Sommigen kennen hem slechts als de veroorzaker van de run op de DSB. Maar de econometrist is al sinds de jaren zeventig een serieuze luis in de pels van de grote vier, onder andere door de bijdragen die hij jarenlang voor OR Informatie schreef. Hij spande ongeveer dertig jaarrekeningprocedures aan bij de ondernemings-kamer. Ook heeft hij het nieuwste AFM-rapport niet met rode oortjes gelezen – te druk met de Stichting Hypotheekleed, die de belangen van DSB-klanten behartigt. ‘Maar uit de berichten begreep ik dat de AFM nu zegt wat wij al dertig jaar roepen’, zegt hij laconiek. Dat het consequenties gaat hebben, daar is hij welvan overtuigd. ‘De AFM is goed bezig sinds Hans Hoogervorst daar de baas is. Ruimere bevoegdheden zijn daarvoor niet de enige verklaring: bevoegdheden moet je ook benutten, en dat doen ze, absoluut.’ ‘Ondertussen zijn mijn eigen inzichten alweer verder geëvolueerd, moet ik zeggen. Accountants hebben geen maatschappelijke functie. De kredietcrisis heeft dat definitief bewezen; alom in de wereld bleken balansen vervalst te zijn. Ik vind dat de wettelijke verplichting om accountantscontroles te laten doen beter gewoon kan worden afgeschaft. Die werkt alleen maar witteboordencriminaliteit in de hand. Managers voelen zich door www.orinformatie.nl de handtekening van de accountant beschermd, en zo werkt het ook. En de accountants zelf komen ook met veel weg. Niet met alles, mede dankzij SOBI, maar wel met veel.’ Geruststellingsindustrie Minder bekend, maar niet minder uitgesproken, is Brenda Westra RA. Anders dan Lakeman is ze zelf registeraccountant, ze schrijft er leerboeken over en neemt deel aan discussies in de vakbladen. Toch noemt ze de wettelijke controle compleet gecorrumpeerd. Voor de AFM wordt het dan ook dweilen met de kraan open, voorspelt ze. ‘Je kunt moeilijk achter elke accountant een politieagent zetten.’ Het neemt niet weg dat ze het optreden van de AFM toejuicht. Westra vindt echter dat de wettelijke basis onder het beroep fundamenteel verkeerd is: accountants hebben publieke toezichtstaken, maar ze worden betaald door de klanten waarop ze toezien. Daarin is ze het met Lakeman – en veel andere critici – eens. Ook deelt Brenda Westra Lakemans opvatting dat de accountancy slechts een surrogaat is voor écht toezicht. ‘Het is in wezen een geruststellingsindustrie.’ Maar ze vindt niet dat het beroep dan maar moet worden afgeschaft. Wel dat het fundamenteel anders moet worden ingericht. ‘Sinds 2000 is er wereldwijd veel gebeurd, met name ook door toedoen van de Amerikaanse Securities and Exchange Commission, maar het systeem is nog hetzelfde. Na de val van Enron ging hun accountantsfirma Arthur Andersen failliet en veranderden de big five in de big four, maar dezelfde spelers zijn gewoon elders verder gegaan. Het punt waar het om gaat is het oligopolie (monopolievorm waarbij de markt door slechts enkele ondernemers wordt beheerst, BvL): het ontbreekt aan nieuwe toetreders. Daarom vind ik dat de oplossing niet moet komen van meer regels en toezicht, maar van de markt. Accountancyfirma’s moeten garant gaan staan voor wat ze verklaren. Dan gaan we van assurance naar insurance. Stel: ze verklaren dat een onderneming goed is voor tien miljoen. De accountantsfirma zou er dan voor moeten instaan dat bijvoorbeeld acht miljoen daarvan echt waar is. Als dan achteraf blijkt dat de hele balans is vervalst, terwijl de accountant dat had kunnen zien, moeten ze zelf opdraaien voor die acht miljoen. Natuurlijk kunnen ze dat risico herverzekeren, maar op die manier krijg je wel een impuls voor een deugdelijke controle. Want hoe beter die is, des te lager de verzekeringspremie die de accountant moet betalen. Eigenlijk een heel simpel systeem. Het maakt dan ook niets meer uit of accountants hun opdrachtgever allerlei adviesdiensten leveren – dat ze aanspreekbaar zijn op hun verklaring is het enige wat telt. Maak er een verzekeringsindustrie van. Want nu is het een race naar de afgrond. Hoe slechter je controleert, des te beter je concurreert.’ Paradox ‘Accountants moeten ook echt garant staan voor wat ze verklaren’ Het meest behouden reageert prof. dr. mr. Marcel Pheijffer RA. De voormalige FIODinspecteur doceert accountancy aan Nyenrode en forensische accountancy in Leiden. Hij is zelf een vooraanstaand criticus, maar de oplossingen van Lakeman en Westra acht hij weinig reëel. Ook al heeft hij zelf wel eens gezegd dat de wettelijke controleplicht, wanneer niets helpt, beter kan worden afgeschaft. ‘Als je het accountancy - beroep opnieuw moest ontwerpen, zou het er heel anders uit komen te zien’, zegt hij daarover, ‘dat staat wel vast. De accountant moet concurreren op kwaliteit en toegevoegde waarde, daarvan is nu te weinig sprake. Maar blanco opnieuw beginnen kan nu eenmaal niet, zeker niet als je de internationale dimensie tot je laat doordringen. De hele wereld kent accountants met wettelijke taken, waar andere belanghebbenden vertrouwen in stellen. En de financiële crisis heeft hun rol paradoxaal genoeg niet kleiner gemaakt, maar juist vergroot. We moeten het zoeken in streng toezicht, en accountantsorganisaties aansprakelijk stellen als ze niet de vereiste kwaliteit leveren. Daar is de AFM nu mee bezig, en dat is heel goed. Het heeft uitstekend onderzoek gedaan, dat overigens in lijn is met recente rapportages in GrootBrittannië. Discussiëren over de toonzetting, zoals de kantoren en het Nivra doen, leidt alleen maar af van de bevindingen.’ OR informatie 12 | december 2010 ■ 33 Pagina 32

Pagina 34

Interactieve ekrant, deze PDF of magazine is levensecht online geplaatst met Online Touch en bied het online plaatsen van internet artikelen.

OR informatie, december 2010 Lees publicatie 21Home


You need flash player to view this online publication