Bezuinigingen gemeenten dwingen or tot strategische rol Snijden in eigen vlees Gemeenten zien een tsunami van bezuinigingen op zich af komen én krijgen van het rijk allerlei nieuwe taken toegeschoven. Hoewel een concrete invulling vaak nog ontbreekt, lijkt fors ingrijpen in de eigen organisatie onvermijdelijk. Sommige or’s kiezen ervoor om zo vroeg mogelijk mee te praten, in de hoop op zo veel mogelijk invloed. Door Ton Hesp Bezuinigingen aanjagers gemeentelijke organisatieveranderingen Niet wachten tot details zijn ingevuld Afspraken over rol or ‘D e gemeenteraad van Arnhem heeft besloten om structureel 25 miljoen euro te bezuinigen’, vertelt Johannes Kon, voorzitter van de gemeentelijke ondernemingsraad. ‘Tien miljoen daarvan moet komen uit bedrijfsvoering, inclusief personeelskosten; de rest uit korting op subsidies en dergelijke. Opgeteld bij de rijksbezuinigingen op bijvoorbeeld het participatiebudget is het gevolg dat er van de 1800 formatieplaatsen maar liefst 300 komen te vervallen. Dat doel moet bereikt zijn op 1 januari 2015 en er is nu al een begin mee gemaakt: sinds 1 mei jongstleden geldt er een selectieve vacaturestop. De intentie van het college en de WOR-bestuurder is om deze personeelsreductie te bereiken zonder gedwongen ontslagen. Op zich positief, maar dat is natuurlijk maar een deel van het verhaal. We raken bijvoorbeeld door het leeftijdsverloop veel kennis en ervaring kwijt. Verder gaan de bezuinigingen gepaard met een enorme reorKiezen biedt kansen ‘Natuurlijk doen de bezuinigingen pijn. Bij de gemeente Utrecht verdwijnt bijvoorbeeld een fors aantal arbeidsplaatsen, vooralsnog door natuurlijk verloop’, vertelt Loog Landaal, or-voorzitter van de Dienst Wijken in Utrecht. ‘Tegelijk kan reorganiseren ook kansen bieden. De gemeente Utrecht werkt al heel lang wijkgericht, altijd met de Dienst Wijken als verbindende schakel. Nu moet voor het eerst de hele gemeentelijke organisatie veranderen: wijkgericht werken moet elke ambtenaar in het bloed komen te zitten. Wij willen daarover meedenken en adviseren. De bestuurder geeft ons daar gelukkig ook veel ruimte voor.’ 16 OR informatie 12 | december 2011 ganisatie. Het hele concern-dienstenmodel gaat op zijn kop en er zijn straks veel minder beleidsmakers en managers. En dat in een organisatie waarin sommige mensen al zes reorganisaties hebben meegemaakt.’ Gedecentraliseerd ‘Arnhem is hierin absoluut geen uitzondering’, zegt adviseur Maarten Veraart van organisatieadviesbureau Andersson Elffers Felix (AEF). ‘Veel gemeenten bereiden zich voor op grootschalige organisatieveranderingen. De aanstaande bezuinigingen zijn de belangrijkste aanjager: door kortingen op de uitkeringen uit het Gemeentefonds en op specifieke uitkeringen is het voor de gemeenten nodig om fors te “snijden” in de eigen organisatie. Tegelijkertijd worden in het kader van het regeerakkoord taken gedecentraliseerd. Het is nog niet duidelijk onder welke voorwaarden (budgetten, regelgeving) deze decentralisatie zal plaatsvinden. Maar doordat er taken bijkomen, valt te verwachten dat er forse ingrepen in de eigen organisatie nodig zijn.’ Diep ingrijpen ‘Ook bij ons in Assen is er zwaar weer op komst’, voorziet or-voorzitter Otto Tatipikalawan. ‘De raad heeft besloten ongeveer 16 miljoen euro te bezuinigen, waarvan zes miljoen op de bedrijfsvoering. En dat is nog zonder rekening te houden met de gevolgen van het Bestuursakkoord. We hebben in een sociaal akkoord afgesproken dat er in ieder geval tot 2014 geen gedwongen ontslagen zullen plaatsvinden. De gevolgen van de bezuinigingen voor onze formatie zijn nog niet concreet ingevuld, maar liggen op ongeveer 10 procent van het aantal fte’s. Samen met de bezuinigingen op de taakstelling zal dat diep ingrijpen in de organisatie.’ Koos Weijdt, zijn collega in Bergen op Zoom, is het met hem eens. ‘Hoe de beperking van taken gaat doorwerken op onze personeelsomvang weten we nog niet. Maar ook hier moet er in 2015 15 miljoen bezuinigd zijn, waarvan in ieder geval twee miljoen op de bedrijfsvoering. Tegelijk is de rek er als gevolg van afgelopen bezuinigingen wel zo’n beetje uit. De organisatie zal anders worden en anders moeten gaan werken.’ Wensdenken ‘Grote veranderingen gaan niet vanzelf’, betoogt Aris van Veldhuisen, adviseur bij AEF. ‘Uit ervaring en uit onderzoek weten we dat er juist relatief veel mis gaat in de fase waarin veel gemeenten nu verkeren: als er over de organisatieveranderingen wordt besloten. Vaak is er overmatig optimisme over te verwachten voordelen, ontkenning van de tijd en moeite die het kost om anders te gaan werken, onderschatting van de voorwaarden voor verandering en onvoldoende aandacht voor het veranderproces zelf. Het gevaar is levensgroot dat de top van de organisatie aan het wensdenken slaat of zelfs gaat luchtfietsen. Medewerkers, managers en ook de or reageren daar dan vaak op met doemdenken. Het risico bestaat dat de organisatie eindigt met het slechtste uit twee werelden: het management met de kop in het zand en de rest van de organisatie met de kont tegen de krib.’ @informatief www.orinformatie.nl Pagina 15
Pagina 17Scoor meer met een online shop in uw nieuwsbrieven. Velen gingen u voor en publiceerden onderwijscatalogussen online.
OR informatie, december 2011 Lees publicatie 10Home