s krijgt tanden het toezicht op financiële instellingen. Voor het jongste rapport keken de onderzoekers ook naar hoe de grote vier hebben toegezien op andere organisaties. Vooral bedrijven die door de crisis in zwaar weer kwamen. Maar ook instellingen die om andere redenen kritisch accountantstoezicht verdienden, zoals woningcorporaties. Namen noemt het rapport niet, noch van de gecontroleerden noch van de controleurs. De AFM zegt dat dit niet mogelijk is omdat er een geheimhoudingsplicht op haar rust. Wel zegt zij dat de conclusies niet alle vier de grote accountancyfirma’s in gelijke mate treffen, omdat hun kwaliteit uiteenloopt. De grote vier reageerden nog dezelfde dag. Ernst & Young sprak van ‘te zware bewoordingen’ en een ‘onjuist beeld’, KPMG van ‘losse observaties’. PwC herkende zich niet in het rapport en liet doorschemeren dat het niets van de AFM te vrezen heeft. Deloitte, Ernst & Young en KPMG lieten weten dat ze nog met de AFM in discussie zijn over de interpretatie van regels – iets wat volgens insiders overigens een veeg teken is. Het Nivra hield zich minder in en noemde het AFM-rapport suggestief en voorbarig. Gedragsverandering Anderen, binnen en buiten het beroep, vinden dat die reacties voorbijgaan aan een punt dat de accountants veel zorgen zou moeten baren. Het onderzoek wijst immers uit dat er bij meer dan de helft van de onderzochte accountantscontroles dingen serieus misgaan, en dat bij toonaangevende firma’s. Als dat zo is, kan de maatschappij niet langer van de accountant op aan. Zeker niet als leidende figuren dat toedekken. En vertrouwen in de accountant is wel het fundament onder het hele beroep. Wat trof de AFM dan precies aan? Accountants die jaarrekeningen van bedrijven controleren, onderzoeken niet actief – zoals ze horen te doen – of het klopt wat hun klanten ze vertellen. Accountants tekenen zonder serieus eigen onderzoek wat anderen ze voorleggen (bijvoorbeeld accountants van andere delen van hetzelfde concern). Signalen van misstanden die hun toch ter ore komen, pakken ze niet op zoals van ze verwacht mag worden, bijvoorbeeld met een www.orinformatie.nl melding aan commissarissen, of aan de AFM zelf. Als achteraf blijkt dat een jaarrekening ten onrechte is goedgekeurd, neemt de accountant die ervoor getekend heeft daarvan geen afstand. Sommige accountants bewaren niet de vereiste onafhankelijkheid ten opzichte van de cliënt die ze moeten controleren. Documenten worden geantedateerd. En zo gaat het pagina’s lang door. Dat is allemaal niet gering. Maar het is ook niet echt nieuw, voor wie al langer geïnteresseerd is in de rol van grote accountantsbureaus bij fraudes, onjuiste jaarrekeningen en creatief boekhouden. Wat wel nieuw is: het komt nu van een toezichthoudende autoriteit. En die doet er wat aan. De AFM heeft formele handhavingsmaatregelen aangekondigd, tegen meerdere kantoren die deel uitmaken van de grote vier. Voorbeelden van zulke maatregelen zijn aanwijzingen, boetes en dwangsommen. Het kan een poosje gaan duren, zegt de AFM erbij, maar ze komen er. Achter de schermen hebben al normoverdragende gesprekken plaatsgevonden en zijn waarschuwingen uitgedeeld. Firma’s hebben in een aantal gevallen beterschap beloofd en maat regelen genomen. Die maatregelen hebben meerdere mensen hun functie gekost. Door het eerste rapport waren al drie accountants uitgeschreven uit hetregister. Wat misschien nog wel het hardst is aangekomen, is de conclusie dat er bij de grote vier een fundamentele gedragsverandering moet komen, en dat vooral de tone at the top van deze firma’s zorgen baart. Bij zijn presentatie van het rapport benadrukte prof. dr. Steven Maijoor, die binnen de AFM-directie verantwoordelijk is voor het toezicht op de accountants, dit gevoelige punt nog eens extra: hun leiders verzuimen het goede voorbeeld te geven. Frustraties Na het wegebben van de eerste golf mediaaandacht hebben de grote vier zich stilgehouden. Als het aan hen ligt, zullen de loopgraven er de komende tijd weer rustig Het werk wordt gedicteerd door commercie in plaats van ambachtelijke trots bij liggen. Maar die hoop lijkt ijdel. Ten eerste omdat het binnen de kantoren rommelt. Steeds meer accountants, ook mensen die in dienst zijn bij de grote vier, zijn de aanhoudende kritiek beu. Op hun internetfora geven ze toe dat hun werkzaamheden worden gedicteerd door pure commercie, in plaats van door ambachtelijke trots. En ze nemen het hun beroepsvereniging kwalijk dat die achter de grote vier aanloopt, in plaats van alle accountants te vertegenwoordigen. Ten tweede omdat de politiek de zaak heeft opgepakt. Europees Commissaris Michel Barnier (Interne markt) vindt dat accountants systematisch hebben gefaald door niet te waarschuwen voor signalen dat er een financiële crisis zat aan te komen. Barnier zint op maatregelen die de alertheid en onafhankelijkheid van accountantsfirma’s moeten vergroten, waaronder een verbod op het com– bineren van jaarrekeningcontroles met het leveren van lucratieve adviesdiensten. Hij schijnt zelfs te overwegen om de uit megafusies ontstane grote vier weer op te knippen in meerdere kleinere firma’s. De sector krijgt tot 8 december de tijd om zich te verdedigen; volgend jaar wil hij knopen doorhakken. In Nederland heeft de Tweede Kamer een hartig woordje gesproken met de Nivra, naar aanleiding van het parlementaire onderzoek dat de commissie-De Wit deed naar de achtergronden en de aanpak van OR informatie 12 | december 2010 ■ 31 Pagina 30

Pagina 32

Voor publicaties, online nieuwsbrieven en cursussen zie het Online Touch content management beheersysteem systeem. Met de mogelijkheid voor een webwinkel in uw weekbladen.

OR informatie, december 2010 Lees publicatie 21Home