Zo’n rol heb ik ondernemingsraden ook wel eens zien spelen. Bij gebrek aan leiderschap springt de or in het gat en gaat met de directie onderhandelen over maatregelen die genomen moeten worden. De or dwingt dan bij de directie bepaalde dingen af die eigenlijk aan de direct leidinggevende zouden moeten worden overgelaten.’ Als de directie oog heeft voor de verwaarlozing en daar iets aan wil doen, hoe kan de or daar dan bij helpen? trambestuurder die eigenlijk pas over een uur zou moeten beginnen, om wat eerder te vertrekken zodat hij het gat kan dichtrijden. Dat is goed voor de klanten, dus daar is geen probleem mee. Maar op het moment dat er een prijskaartje aan hangt en die trambestuurder wil dat alleen doen als hij de volgende zaterdag vrij kan krijgen, gaat het in de richting van chantage. Daar waar die flexibiliteit het persoonlijk belang dient in plaats van het organisatiebelang, ga je een grens over. Bij het GVB kwam dat soort gedrag heel veel voor, ook bijvoorbeeld het onderling ruilen van diensten.’ ‘In een verwaarloosde organisatie is gedrag gewoon geworden dat niet gewoon is’ dersfunctie. Het andere uiterste, de negatieve vorm, is de ondernemingsraad als medeplichtige. Die vorm van medeplichtigheid zit er bijvoorbeeld in dat de or-leden zeggen: als je deze categorie personeel buiten schot laat, kan het ons niet schelen wat je met de anderen doet. Ik kom dat nogal eens tegen in organisaties met veel uitzendkrachten en veel vast personeel. Dan mag de directie met de uitzendkrachten doen wat ze maar wil; die hebben bijna geen rechten en ook de vakbond komt amper voor ze op. De vaste medewerkers hebben dan een soort ijzeren rechtspositie, en de ondernemingsraad ziet erop toe dat dat zo blijft.’ Welke rol speelt de ondernemingsraad in dit hele verhaal? Zijn er ook typerende vormen van gedrag voor de medezeggenschap binnen verwaarloosde organisaties? ‘Ja. Ik ben twee hoofdvormen tegengekomen. De positieve is die van de klokkenluider: de ondernemingsraad die al heel lang aandacht vraagt voor de veronachtzaming van de belangen van medewerkers, en voor hun emoties. Bij organisatieverandering, bijvoorbeeld,heeft de or een soort klokkenluiwww.orinformatie.nl @informatief Zijn er meer klokkenluiders of medeplichtigen? ‘Medeplichtigen. Er ligt ook een parallel met een verschijnsel dat ik ben tegengekomen in onderzoeken over verwaarloosde kinderen. In een probleemgezin waar de vader uit beeld is geraakt en de moeder door verslaving of andere problemen niet in staat is om voor de kinderen te zorgen, doet een oudere broer of zus dat. Die maakt het ontbijt als moeder haar roes ligt uit te slapen. ‘De or kan helpen om de aandacht van zo’n organisatie te richten op het primaire proces, want daar is het vaak fout gegaan. In het onderwijs zou dat er bijvoorbeeld toe kunnen leiden dat het college van bestuur de ambities wat tempert en eerst de primaire onderwijsprocessen goed op orde wil brengen. Dat is plezierig voor studenten en docenten, want dan weet iedereen waar hij aan toe is. De or kan ook een rol spelen in het vasthouden aan afgesproken procedures: bijvoorbeeld als er functioneringsgesprekken gepland staan, erop toezien dat die ook gehouden worden – want die gesprekken worden door de drukte vaak verzet, en uiteindelijk komt het er niet meer van. Het is de taak van de ondernemingsraad om de werkelijkheid van de werkvloer op de directietafel te krijgen.’ Zie je nog valkuilen voor de ondernemingsraad? ‘In een verwaarloosde organisatie zijn allerlei vormen van gedrag gewoon geworden die niet gewoon zijn. Als de leiding daarmee aan de gang gaat, komt er natuurlijk verzet uit de organisatie. Als je mensen vertelt dat ze niet langer om zeven uur mogen beginnen en niet langer om half vier naar huis mogen gaan, lopen ze naar de ondernemingsraad om zich te beklagen over verslechtering van de arbeidsvoorwaarden. Als je als or mee gaat in dat verzet omdat je de achterban tevreden wilt houden, help je natuurlijk niet om de organisatie weer gezond te maken. Dat is een valkuil: voor wie kom je eigenlijk op in de organisatie? Is dat voor de mensen die zich allerlei vrijheden verworven hebben en allerlei raar gedrag vertonen, of is dat voor de mensen die vinden dat ze hun functioneringsgesprek moeten hebben als dat zo afgesproken is? Het is een subtiel onderscheid, dat ook binnen een or nogal eens spanningen geeft.’ Het komt voor de or dus aan op het bewaken van de eigen onafhankelijkheid? ‘Ja. En wees voor alle partijen maar een luis in de pels.’ OR informatie 7 | juli 2012 ■ 27 Pagina 26

Pagina 28

Voor PDF's, online weekbladen en club bladen zie het Online Touch beheersysteem systeem. Met de mogelijkheid voor een web winkel in uw vakbladen.

OR informatie juli 2012 Lees publicatie 27Home