Bezuinigingen bij de overheid Zet als overheids-or in op een verkennende rol Het is lastig als or binnen de overheid om bij bezuinigingsoperaties een stevige positie te claimen: de politiek beslist, ambtenaren bereiden voor. Formeel is sprake van het politiek primaat. De or komt pas in beeld bij een advies over de personele gevolgen. Maar ook daar krijgt hij te maken met vakbonden en hun primaat. Hoe kun je als or toch proberen je invloed te vergroten? Door Marcel Daems ■ Slingeren tussen twee primaten ■ Vorm bezuinigingsproces ■ Juiste strategie en tactiek B ezuiniging, taakstelling, heroverweging. Hoe je het ook noemt, aan fors snijden in de begroting ontkomt de komende jaren vrijwel geen enkele overheidsorganisatie. Het kabinet zette twintig werkgroepen aan het werk om – zonder taboes – uit te zoeken waar het geld te halen valt. Bij de gemeenten zijn de kortingen op het Gemeentefonds fors uitgevallen. Er moeten dus rigoureuze keuzes worden gemaakt. Keuzes waar de politiek het primaat in heeft en de or geen aanspraak kan maken op het advies- of instemmingsrecht en het daaraan verbonden overlegrecht en beroepsrecht, behalve wat betreft de personele gevolgen. Ook voor de medewerkers hebben de bezuinigingen directe gevolgen: werkdruk vanwege een vacaturestop, stopzetten of opschorten van regelingen, reorganisaties en mogelijk zelfs inkrimping van het aantal arbeidsplaatsen of het uitbesteden van werkzaamheden. De or zal deze personele belangen maar slechts ten dele kunnen behartigen. Wat betreft arbeidsvoorwaarden en sociaal beleid zijn de vakbonden in het georga12 ■ OR informatie 09 | september 2010 niseerd en sectoroverleg leidend. De or slingert dus tussen twee primaten: dat van de politiek en de vakbond. Staat de or dan geheel buitenspel? Dat hangt erg af van de or zelf: waar wil hij invloed uitoefenen en hoe doet hij dat? Kortom, hoe speelt de or het spel. Bezuinigingsproces Ik ga uit van een gemeentelijke overheid, maar de werkwijze is evengoed van toepassing op een gemeenschappelijke regeling, een provincie, een departement of een andere onderneming die onder het politiek primaat valt. Een bezuinigingsproces verloopt dan vaak als volgt: Erken de beperkte bevoegdheden en verken de mogelijke ruimte 1. Bestuur neemt initiatief Een college van B&W kondigt voor het komende jaar of jaren bezuinigingen aan. Vaak wordt daarbij al een richtinggevend bedrag genoemd. Soms zijn het college en de gemeenteraad al vooraf in gesprek om nadere kaders vast te stellen. Bijvoorbeeld, welke ambities moeten absoluut overeind blijven, welke taken moeten bij de overheid blijven, enzovoorts. Dit kan leiden tot een bijstelling van het bezuinigingsbedrag naar boven of beneden. De gemeenteraad gaat uiteindelijk over de vaststelling van de begroting. 2. Ambtenaren aan het werk Vervolgens krijgt het ambtelijke apparaat de opdracht met voorstellen te komen. Daarbij zien we meestal drie varianten, waarbij variant a en b het meeste voorkomen: a. De diverse organisatieonderdelen krijgen een precieze taakstelling, vaak een evenredig deel van het totaalbedrag, of afgeleid van de mogelijke richtinggevende kaders die door raad en/of college zijn gesteld. Werkgroepen per organisatieonderdeel komen met voorstellen om de taakstelling dekkend te maken. b. De diverse organisatieonderdelen krijgen de opdracht met voorstellen te komen die moeten leiden tot anderhalf tot twee keer van het feitelijke taakstellende bedrag. Dat betekent: out of the box-denken, geen mogelijkheid onbesproken laten. c. Op centraal niveau wordt een organisatiebrede werkgroep ingericht die met (integrale) bezuinigingsvoorstellen moet komen. Soms worden deelwerkgroepen ingesteld die ideeën moeten uitwerken. www.orinformatie. Pagina 11

Pagina 13

Interactieve digitale spaarprogramma, deze archief of cursus is levensecht online geplaatst met Online Touch en bied het online uitgeven van e-rapporten.

OR informatie, september 2010 Lees publicatie 18Home