Handelen zonder voorkennis Fall-out Vestia raakt ook de ondernemingsraad Ondernemingsraden in de semipublieke sector doen er goed aan om na te gaan hoe er met financiële risico’s zoals renteschommelingen wordt omgegaan. Een specialistisch onderwerp, maar het helpt als je weet naar welke hoofdzaken je moet vragen. Het voortbestaan van je instelling kan er zomaar ineens vanaf hangen. Dat bewijst de Vestia-affaire. Door Bernard van Lammeren V estia is een extreem geval. Niet alleen heeft de Rotterdamse woningcorporatie derivaten gebruikt om renterisico’s af te dekken, maar ook om te speculeren. De organisatie kwam in de problemen toen de rente, tegen de verwachting in, niet steeg maar daalde. Daardoor had de bank in kwestie, ABN Amro, recht op geld van Vestia in plaats van andersom. Het was nog geen actuele vordering maar slechts een risico – maar dan wel een risico ter grootte van tien miljard euro. Voor dat risico verlangde de bank zekerheden ter waarde van circa 1,6 miljard. Die kon Vestia-directeur Staal niet geven. Andere corporaties, de gemeenten Rotterdam en Den Haag, het Centraal Fonds Volkshuisvesting (CFV), de Waterschapsbank en het Waarborgfonds Sociale Woningbouw, allemaal zagen ze zich gedwongen om bij te springen met garanties en leningen. Of de schade écht geleden zal worden hangt ervan af of de rente verder daalt. In dat geval zijn sommige instanties die nu garant staan, niet meer in staat om nog anderen te helpen. Volgens minister Spies (BZK) hebben 55 van de ongeveer vierhonderd corporaties één of meer derivaatconstructies. Zes daarvan komen in liquiditeitsproblemen als de rente 1 procent lager wordt dan nu. Het gaat dan om circa 180 Vossen, G-J., Goed toezichthouderschap. Dilemma’s in de praktijk van commissarissen en andere toezichthouders. 2010, Academic Service, 9789052616124 26 ■ OR informatie 5 | mei 2012 miljoen euro, een groot bedrag dat niettemin scherp afsteekt bij Vestia’s tekorten. Vestia zelf is nu wel geholpen, maar het is meer geld kwijt aan rente. En de corporatie heeft talloze mensen de stuipen op het lijf gejaagd met berichten over huurverhogingen van 9 procent tot (in het geval van nieuwe huurders) 27 procent. Staal werd gedekt door zijn commissarissen en de accountant heeft niets van zich laten horen. Daarmee is Vestia het jongste geval in een jarenlange opeenvolging van affaires waarbij ‘toezichthouden’ achteraf een ander woord lijkt te zijn voor werkloos toezien. Een echte verklaring heeft niemand gegeven, althans niet in het openbaar fout liep: de corporatie verdubbelde het derivatenpakket tot 20 miljard euro, terwijl het slechts 5 miljard euro aan langlopende leningen moest dekken. De reden is waarschijnlijk dat de organisatie daardoor goedkoper kon lenen dan andere corporaties. Vestia wilde zich graag op een competitieve manier onderscheiden van andere corporaties, en onttrok zich daarom ook aan regels en toezicht vanuit de branche. Maar een echte verklaring voor de verdubbeling heeft nog niemand gegeven. Althans niet in het openbaar. Met die openbaarheid is iets aan de hand. Iedereen die bij de affaire betrokken is, van de or van Vestia tot en met de minister, heeft een slot op de mond als het erom gaat wat er momenteel achter de schermen gebeurt. De reden daarvoor is zeer zorgwekkend. Banken blijken zich bij dit soort contracten verregaand in te dekken tegen veranderingen in de zeggenschap (change of control) bij de instelling die zo’n derivatencontract afsluit. Bij het minste of geringste behouden ze zich het recht voor om vorderingen in één klap op te eisen. Daardoor moet iedereen die wil helpen nu op eieren loSlot op de mond Op zich is er met derivaten niets mis, zeggen ook or-adviseurs. Bedrijven die grote langlopende leningen nodig hebben, kunnen die sinds het begin van de financiële crisis alleen krijgen tegen een variabele rente. Het risico dat ze zo lopen, kunnen ze met een derivaat afdekken. Loopt de rente hoger op dan verwacht, dan neemt de bank het verschil van je over. Maar als het omgekeerde gebeurt, dan krijgt de bank geld van jou. Omdat je in zo’n situatie ook minder aan rente kwijt bent, is dat niet erg. Tenminste: als je niet meer risico’s afdekt dan je werkelijk loopt. Maar dat is nu precies wat Vestia is gaan doen in het jaar voor het pen, en kan de bank achteroverleunen. Het is een extreem eenzijdige afhankelijkheidsrelatie. Bij de Kamerbehandeling van de herziene Woningwet, of anders bij de parlementaire enquête waarvoor CDA, PVV, PvdA, SP en GroenLinks zich hebben uitgesproken, zal dit een voornaam thema moeten zijn. Zulke afspraken staan immers op gespannen voet met het Nederlandse corporate governance-systeem, inclusief het medezeggenschapsrecht. Stille verliezen Vestia mag dan een extreem geval zijn, het staat niet op zichzelf. Rodrigo Fernandez maakt als financieel geograaf aan de Universiteit van Amsterdam deel uit van een vakgroep die internationaal onderzoek doet naar wat hij noemt ‘financialisering’: toenemende afhankelijkheid van de semipublieke sector van agressieve commerciële banken, @informatief www.orinformatie.nl Pagina 25

Pagina 27

Voor brochures, online catalogussen en lesmateriaal zie het Online Touch online publisher CMS systeem. Met de mogelijkheid voor een e-commerce shop in uw gidsen.

OR informatie mei 2012 Lees publicatie 25Home