Pas op voor de flexibele schil! Veranderende arbeidsrelaties moeizaam item voor or In Nederland is een enorme flexibilisering van de arbeidsrelaties aan de gang. In 2011 telde ons land het recordaantal van 700.000 zzp’ers. De afgelopen tien jaar is het aandeel werkenden zonder vaste baan gegroeid van 20 naar 33 procent. Er zijn felle voor- en tegenstanders, succesverhalen en schrijnende toestanden. Welke rol speelt de or in het flexibiliseringsvraagstuk? Door Niko Manshanden Diverse vormen van flexibiliteit Voor- en nadelen Aanpak van de or D e Nederlandse arbeidsmarkt flexibiliseert in razend tempo. Het is nog niet zo lang geleden dat de meeste organisaties een grote kern (90 procent) van vast personeel hadden, met daaromheen een kleine schil van uitzendkrachten en tijdelijke contracten voor vakantietijd en het opvangen van piekdrukte en ziektegevallen. Deze vaste kern slinkt zienderogen, en daaromheen komt een steeds grotere schil met contractanten, uitzendpersoneel, gedetacheerden, inleenkrachten en zzp’ers. Neem het onderwijs. Daar was voorheen de flexibele schil een ‘voorportaal’ voor toetreding tot de grote, vaste kern docenten. Tegenwoordig blijven de contractanten er in hangen. Een contractant is een werknemer die tijdelijk in loondienst is. Tijdelijke contracten hebben meestal een looptijd van drie maanReferenties Ronald Dekker e.a., Flexibilisering, de balans opgemaakt, De Burcht, Amsterdam, december 2011. Jan Heijink e.a., ‘Flexibiliseren in ketens en netwerken’. In: Or, strategie en beleid, thema 16. Kluwer, 2012. Alfred Kleinknecht, C.W.M. Naastepad en Servaas Storm, Moet de arbeidsmarkt wel moderner? Een essay over het nut van beschermde insiders, TU Delft, mei 2012. ZEMBLA-uitzending, ‘Voor jou 10 anderen’ (januari 2012) 18 ■ OR informatie 10 | oktober 2012 den, een half jaar of een jaar. Bekend is de opeenvolging van jaarcontracten waardoor men in de flexibele schil blijft. Komt dan na drie jaar het vaste contract in zicht, dan neemt de organisatie vaak afscheid van de contractant. In deeltijd werken kan ook tot flexibilisering worden gerekend. In goede tijden kan het aantal uren omhoog en in slechte tijden naar beneden. In de thuis- en verpleegzorg werkt men met zodanig kleine contracten dat de werknemer twee dagen in het verpleeghuis en drie dagen in de thuiszorg werkt. Twee banen dus. Bekend is verder de opkomst van de zelfstandige zonder personeel (zzp’er). Dat is een werkconstructie waarbij een werknemer geen firma opricht maar als officiële freelancer door bedrijven wordt ingehuurd als zijnde een zelfstandig bedrijf. Men moet bij de KvK staan ingeschreven en voldoen aan de criteria van de Belastingdienst (waar velen niet aan voldoen). De opmars van de zzp’er deed zich eerst voor in kennisintensieve functies maar heeft zich inmiddels uitgebreid naar allerlei soorten ‘handwerk’. Vaak wordt gesproken van schijn-zelfstandigheid. Payrolling is een andere vorm van flexibile Niet zo lang geleden hadden de meeste organisaties 90 procent vast personeel arbeid die sterk in opkomst is. In de bouw kunnen werknemers bijvoorbeeld arbeidsrechtelijk overgeplaatst worden naar één van de bv’s van een holding, of er wordt daar een nieuwe personeels-bv opgericht. Payrollen wordt wel gezien als een variant op uitzenden of detacheren (meer over payrolling op pagina 14-16, red.). Uitzendwerk bestaat al vanaf de jaren zestig van de vorige eeuw. Het heeft z’n wortels in de industrie en komt al langer voor in de zorg. Tegenwoordig vinden we uitzendwerk in alle sectoren – sinds 1998 zelfs in de bouw. De uitzendkracht is formeel bij het uitzendbureau in dienst maar werkt altijd elders. Een vorm waar men in de bouw al langer bekend mee is, is het inen uitlenen van arbeidskrachten. Was er bij de ene aannemer te weinig werk, dan kon een werknemer enkele maanden bij een naburig bouwbedrijf het timmerwerk doen. Tegenwoordig is in- en uitlenen een algemeen verschijnsel, onderdeel van de flexibele schil. @informatief www.orinformatie.nl Pagina 17

Pagina 19

Voor sportbladen, online cursussen en PDF-en zie het Online Touch online publisher CMS systeem. Met de mogelijkheid voor een online winkel in uw club bladen.

OR informatie oktober 2012 Lees publicatie 29Home